Diên Vĩ (Iris) là loài cây lưu niên có thân thảo vươn cao, lá hình lưỡi kiếm và những đóa hoa to nhiều màu sắc với ba cánh và ba đài hoa rũ xuống, có nguồn gốc từ vùng Địa Trung Hải và phía Nam Châu Âu, tuy nhiên nó cũng đã từng được thấy ở sa mạc, đầm lầy hay cả miền Bắc cực Siberia lạnh giá, nhiều nhất vẫn là ở các vùng khí hậu ôn hòa.

Có khoảng 300 loài hoa Diên Vĩ xinh đẹp khác nhau với các màu xanh da trời nhạt, tím, vàng, trắng, hồng, cam, nâu đỏ... đa dạng như màu sắc cầu vồng, với hương thơm dịu ngọt.

Phần lớn các loài đều nở vào hè - thu, và nhiều lần trong năm, riêng loài thân lùn nở vào xuân. Diên Vĩ được trồng làm cảnh, chế nước uống và nước hoa.

Hoa diên vĩ có nhiều màu, từ trắng, da trời, tím cho đến hồng, đỏ, ...

Nguồn gốc tên “Iris” và ý nghĩa của hoa Diên Vĩ

Tiếng Hy Lạp, "Iris" có nghĩa là Cầu Vồng. Trong thần thoại Hy Lạp, "Iris" là tín sứ của thần Zeus và nữ thần Hera, phụ trách việc truyền tin trên đỉnh núi Olympia, mang thông điệp của các vị thần linh từ "con mắt Thiên Đường" (the eye of Heaven) xuống cho nhân loại trên Trái đất qua vòng cung cầu vồng rực rỡ.  Bởi vậy, loài hoa mang tên vị nữ thần này luôn được tôn kính và nhận sự che chở thần thánh suốt hàng thế kỷ trên khắp thế giới.  Ngoài ra, Iris còn có nghĩa là tròng đen trong con mắt chúng ta. Điều này ngụ ý rằng mỗi chúng ta đều mang trong mình một mảnh của Thiên Đường.

Hoa Diên Vĩ được xem như sứ giả mang đến những điềm lành, niềm hy vọng. Ba cánh hoa Diên Vĩ đại diện cho lòng Trung Thành, sự Khôn Ngoan và lòng Dũng Cảm.

Iris tím tượng trưng cho trí tuệ và sự khen ngợi

Mỗi màu sắc của hoa lại có một ý nghĩa khác nhau. Hoa Diên Vĩ vàng là biểu tượng của ngọn lửa và niềm đam mê. Màu tím tượng trưng cho trí tuệ và sự khen ngợi. Màu xanh thể hiện cho niềm tin và hy vọng, trong khi Diên Vĩ trắng biểu thị cho sự thanh khiết.

Hoa Diên Vĩ đã từng được những người Hy Lạp cổ đặt trên trán của Nhân Sư và trên vương trượng của đức vua xem như là biểu tượng của quyền lực. Vào năm 1479 trước Công Nguyên, ở Ai Cập, để ghi nhớ chiến công tại Syria, vua Thutmose III đã cho vẽ những bông hoa Diên Vĩ trên bức tường ngôi đền thờ của mình. Hoa Diên Vĩ thường được vẽ trong những bức tranh tĩnh vật, đặc biệt là các bức họa nỗi tiếng của các danh họa Vincent van Gogh, Monet, …

Bức họa nổi tiếng của Họa sĩ tài hoa bạc mệnh Van Gogh

Hoa Diên Vĩ đã là biểu tượng của hoàng gia và sự che chở thần thánh suốt hàng thế kỷ trên khắp thế giới. Các vị vua chúa nước Pháp đã dùng nó làm biểu tượng hoàng gia và gọi nó là Fleur-de-lis. "Fleur-de-lis" có nguồn gốc từ tên "Fleur-de-Louis", sau thời vua Louis VII, năm 1147. Theo thời gian, tên đó chuyển thành "Fleur-de-luce", có nghĩa là hoa của ánh sáng (flower of light), cuối cùng đến ngày nay, nó được gọi là "Fleur-de-Lys", hay Flower of the Lily (Lily: Hoa Huệ Tây, Loa Kèn, Bách Hợp). Fleur-de-Lis đã là biểu tượng của nước Pháp từ thế kỷ 13. Hoàng gia Pháp trang trí hoa Diên Vĩ trên áo choàng, các đồ vật trong cung điện và trên những bức tường như biểu hiện của sự toàn bích, ánh sáng và cuộc sống.

Fleur-de-Lis đã là biểu tượng của nước Pháp từ thế kỷ 13.

(Hình trái: trước năm 1376. Hình phải: sau năm 1376)

Ở Nhật, hoa Diên Vĩ tượng trưng cho chí khí anh hùng và dòng dõi quý phái. Hoa Diên Vĩ là một phần quan trọng trong lễ hội mùa xuân dành cho các bé trai. Ở Hy Lạp, những người đàn ông thường trồng hoa Diên Vĩ tím trên mộ những người phụ nữ mà họ yêu thương để tỏ lòng tôn kính nữ thần Iris, người mang sứ mệnh dẫn dắt những linh hồn phụ nữ này đến chốn Thiên Đàng (the Elysian fields).

Công dụng

Được xem như một loài hoa thiêng, người ta tin rằng hoa Diên Vĩ có khả năng chữa bệnh và đã được dùng làm thuốc từ thời xa xưa. Vào thế kỷ đầu tiên sau Công Nguyên, vị y sĩ Hy Lạp Dioscorides đã đưa ra bài thuốc dùng rễ cây hoa Diên Vĩ uống với mật ong, dấm hay rượu vang để chữa ho, cảm lạnh, khó tiêu và chứng đau thần kinh tọa. Rễ cây hoa Diên Vĩ cũng được dùng để tạo hương thơm.

Từ thế kỉ 15, rễ cây Diên Vĩ thơm đã là một trong những thành phần quan trọng nhất của bất kỳ nghành kinh doanh hương liệu nào. Mùi thơm của nó khá giống với hương ngọt ngào của hoa Violet nhưng giá trị thực sự ở nó là khả năng hài hòa những mùi hương khác nhau trong hỗn hợp nhiều loài hoa. Đặc biệt là sử dụng trong những túi thơm, khi đó các tinh chất từ rễ cây được ngấm và hòa trộn với những thành phần hoa khô khác.

Nhiều rễ cây Diên Vĩ thơm sử dụng ngày nay được trồng ở Italy. Cây được trồng từ 2 đến 3 năm thì sẽ cho thu hoạch rễ. Những thân rễ nên được đào lên, lột vỏ, xát thành bột hoặc băm nhỏ khi vẫn còn tươi và mềm. Sau đó, nhất định phải để nó lại cho khô ít nhất 2 năm trước khi mùi thơm đạt đến mức tối đa.

Trước đây, rễ của những cây này được dùng làm thuốc với rất nhiều mục đích nhưng người ta cho rằng chúng là một loại thuốc tẩy ( thuốc xổ) nguy hiểm, không nên tự ý dùng chữa bệnh tại nhà. Tuy nhiên cây Iris xanh được người da đỏ Bắc Mỹ sử dụng rộng rãi như 1 loại thuốc cao đắp lên những chỗ sưng tấy, vết bỏng và vết lở loét. Nó còn được biết đến vì mùi hương từ rễ sẽ khiến cho các loài rắn tránh xa. Tác giả và nhà thảo dược học Charlotte Erichsen-Brown đã ghi chú rằng người Ấn Độ ở Arizona sử dụng nó trong những vũ điệu rắn và thậm chí họ còn nhai nó để đảm bảo an toàn khi cho những con rắn chuông vào trong miệng của mình!

Thúy Nguyễn tổng hợp

http://datvietflower.com